Κλασική εποχή
Στους κλασικούς Ολυμπιακούς Αγώνες αναφορικά με τη συμμετοχή των αγωνιζόμενων «υπήρχαν περιορισμοί που τηρούνταν με μεγάλη αυστηρότητα»[1]. Στους αγώνες συμμετείχαν ως αθλητές μόνο ελεύθεροι Έλληνες πολίτες της κυρίως Ελλάδας και των αποικιών της ενώ απαγορευόταν η συμμετοχή γυναικών, δούλων, «βαρβάρων» και όσων είχαν διαπράξει έγκλημα ή ιεροσυλία[2]. Ως ακροατές όμως μπορούσαν όλοι να παρακολουθούν τους αγώνες, ακόμη και οι βάρβαροι και οι δούλοι, εκτός από τις παντρεμένες γυναίκες. Εξαίρεση αποτελούσε η «ιέρεια της Δήμητρας Χαμύνης, που παρακολουθούσε τους αγώνες καθισμένη στο βωμό της θεάς, απέναντι από τις θέσεις των κριτών» [3].
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες, οι γυναίκες μπορούσαν να συμμετάσχουν μόνο ως ιδιοκτήτριες αλόγων που λάμβαναν μέρος στα ιππικά αγωνίσματα, για το λόγο ότι το βραβείο αποδιδόταν στον ιδιοκτήτη του αλόγου και όχι στον αναβάτη. Με τον τρόπο αυτό ανακηρύχθηκαν και γυναίκες ολυμπιονίκες, μερικές εκ των οποίων είναι η Κυνίσκα από τη Σπάρτη, η Βελεστίχη από τη Μακεδονία, η Τιμαρέτα και η Θεοδότα από την Ηλεία. Επιπλέον, διοργανώνονταν στην Ολυμπία κάθε τέσσερα χρόνια τα Ηραία, αθλητικές δραστηριότητες για τις γυναίκες και τις νέες κοπέλες. Η αμφίεσή τους ως αθλητριών αποτελούταν από κοντό χιτώνα, που άφηνε γυμνό το δεξί ώμο μέχρι το στήθος και η νικήτρια στεφανωνόταν με κλαδί ελιάς [4].
Αναβιωμένη κλασική Ολυμπιάδα
Όπως είδαμε, οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν δημιουργία καθαρά των Ελλήνων και συνεπώς ελληνική υπόθεση. Για να μπορεί η αναβιωμένη κλασική ολυμπιάδα να λειτουργεί ως αντιστάθμισμα στην πολιτισμική πενία και να είναι προπομπός των σύγχρονων ολυμπιακών αγώνων, οφείλει να διατηρήσει την αυθεντικότητά της και συνεπώς την ελληνικότητά της.
Για τη Διεθνή Ακαδημία Κλασικής Ολυμπιάδας, οι κλασικοί Ολυμπιακοί Αγώνες κλείνουν τον κύκλο τους με την έναρξη της αλεξανδρινής εποχής, για το λόγο ότι από την εποχή αυτή επέρχεται η αλλαγή και αλλοτρίωση του αξιακού πλαισίου των αγώνων. Φιλοδοξία της Διεθνούς Ακαδημίας Κλασικής Ολυμπιάδας είναι η διατήρηση του αξιακού πλαισίου της κλασικής εποχής στη διοργάνωση της αναβιωμένης κλασικής Ολυμπιάδας, με βάση τα ολυμπιακά ιδεώδη της εκεχειρίας, του «εὖ ἀγωνίζεσθαι» και του «αἰέν ἀριστεύειν». Υπ’ αυτή την έννοια, η αναβιωμένη κλασική Ολυμπιάδα θα αποτελεί θέαμα, στα πρότυπα της κλασικής εποχής, .
Στην κλασική εποχή τα κριτήρια συμμετοχής ήταν το φύλο, αφού μπορούσαν να συμμετέχουν μόνο οι άντρες, και η πολιτειότητα, δηλαδή έπρεπε ο συμμετέχων να είναι πολίτης και ως εκ τούτου κάτοχος της ελληνικής γλώσσας.
Στην αναβιωμένη κλασική Ολυμπιάδα και λαμβάνοντας υπόψη την εξέλιξη των κοινωνιών και τις σύγχρονες συνθήκες, δεν μπορούν να ισχύσουν αυτά τα δύο κριτήρια για τη διασφάλιση της ελληνικότητας των αγώνων. Συνεπώς, προτείνεται να συμμετέχουν άντρες και γυναίκες όλων των ηλικιών ως μη επαγγελματίες αθλητές. Για τη διασφάλιση της ελληνικότητας της αναβιωμένης κλασικής Ολυμπιάδας, χωρίς να χάνει το διεθνή της χαρακτήρα, προτείνεται ως βασικό κριτήριο συμμετοχής των αθλητών η γνώση της ελληνικής γλώσσας. Με τον τρόπο αυτό θα μπορούν να συμμετέχουν στους αγώνες άτομα απ’ όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου, αρκεί να έχουν στοιχειώδη γνώση της ελληνικής γλώσσας.
Όπως είναι γνωστό, από το ρήμα «γυμνάζω», που σημαίνει αγωνίζομαι, ασκώ, ασκούμαι, μελετώ, παιδεύω, σωμασκώ, προέρχεται το επίθετο «γυμνός» που σημαίνει γδυτός, χωρίς ενδύματα, ή ελαφρά ενδεδυμένος[5]. Από το ίδιο ρήμα προέρχεται και το ουσιαστικό «γυμναστική», που σημαίνει γύμνασμα, άσκηση, την οποία ο ασκούμενος πραγματοποιεί γυμνός ή ελαφρά ενδεδυμένος.
Για να αντιληφθούμε το θέμα της ένδυσης των αθλητών στα αγωνίσματα των κλασικών Ολυμπιακών Αγώνων, οφείλουμε να ανατρέξουμε στην ιστορία τους. Έτσι, διαπιστώνουμε ότι οι αθλητές που συμμετείχαν στα αγωνίσματα έτρεχαν με γυμνά πόδια και ήταν ελαφρώς ενδεδυμένοι, καθώς η αμφίεσή τους αποτελούνταν από «περίζωμα, φαρδιά ζώνη ή ένα είδος ποδιάς γύρω από τη μέση των αθλητών που αργότερα καταργείται. Σύμφωνα με την παράδοση, το 720 π.Χ. κατά τη διάρκεια της 15ης Ολυμπιάδας, ένας αθλητής, ο Όρσιππος από τα Μέγαρα, ενώ έτρεχε άφησε να πέσει το περίζωμα και πέταξε την ασπίδα ενώ συνέχισε να τρέχει γυμνός επιτυγχάνοντας τη νίκη στους αγώνες. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε την αφετηρία των γυμνικών αγώνων όπου οι αθλητές αγωνίζονταν εντελώς γυμνοί, […] γεγονός που τους προσέδιδε μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων»[6].
Τα παραπάνω αποτελούν απάντηση σε όσους θεωρούν ότι η αναβίωση της κλασικής Ολυμπιάδας αφορά κατ’ ανάγκη γυμνικούς αγώνες. Η Διεθνής Ακαδημία Κλασικής Ολυμπιάδας προτείνει ειδικοί ενδυματολόγοι να αναλάβουν με ιδιαίτερη φροντίδα τον τρόπο ένδυσης των αθλητών, αναδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο την αίγλη, την απλότητα και συνάμα την κομψότητα της ένδυσης της κλασικής εποχής.
Σημειώσεις:
[1] Εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα» (1997), Αγώνες γυμνικοί. Τόμ. 2, σ.254.
[2] Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Από την Αρχαία Ολυμπία στην Αθήνα του 1896. Κανόνες συμμετοχής [στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες]. Στο: http://www.ime.gr/olympics/ancient/gr/204a.html (προσπελάστηκε στις 9/6/2016)
[3] Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Από την Αρχαία Ολυμπία στην Αθήνα του 1896. Κανόνες συμμετοχής [στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες]. Στο: http://www.ime.gr/olympics/ancient/gr/204a.html (προσπελάστηκε στις 9/6/2016)
[4] Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Από την Αρχαία Ολυμπία στην Αθήνα του 1896. Κανόνες συμμετοχής [στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες]. Στο: http://www.ime.gr/olympics/ancient/gr/204a.html (προσπελάστηκε στις 9/6/2016)
[5] Φραγκούλης, Α. (2005), Λεξικό της αρχαίας ελληνικής. Αθήνα: Πατάκης, σ.σ. 200-201.
[6] Σπανού, Α. (2015), Ενδυμασία στους κλασικούς και σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες: μια μελέτη περίπτωσης. Στο: Π. Γεωργογιάννης (2015), Αναβίωση της Κλασικής Ολυμπιάδας, Πρακτικά 1ου Πανελλήνιου Συνεδρίου, Πάτρα 2-30 Μαΐου 2015, σ. 244.